Als het over schrijven gaat, bestaan er verschillende aanpakken. In het Engels wordt vaak gesproken over de plotter en de pantser, waarbij de eerste alles zorgvuldig uitdenkt en de tweede schrijft op gevoel, zonder plan. Het woord pantser komt van writing by the seat of your pants, oftewel schrijven zonder voorbereiding. In het Nederlands worden de termen planner en schipper gebruikt. Met naast deze twee uitersten de gulden middenweg: de plipper.
De planner (plotter)
Ik ben zelf een 100% planner, zonder me beter of minder goed te vinden dan mensen die het anders aanpakken. Het is de aard van het beestje. Voor ik ergens aan begin, heb ik graag alle info op een rijtje. Ga ik een uitstap maken? Gepland. Op reis? Gepland. Schrijven? Gepland.
Mijn schrijfproces begint lang voordat ik effectief woorden op papier zet. Eerst broed ik wekenlang op het idee, meestal tijdens het wandelen. Daarna werk ik de structuur van het verhaal uit, maak ik karakter- en plaatsbeschrijvingen en stel ik een tijdlijn op. Die tijdlijn is het enige wat ik op papier doe, de rest gebeurt (meestal) op de computer.
Voor ik ook maar één letter van mijn manuscript schrijf, weet ik waar ik ga eindigen. Of toch in de eerste versie van het verhaal. Het grootste deel blijft meestal overeind in de definitieve versie, al duiken er onderweg wel eens verrassingen op.
Zo was de kerstbaby in mijn kerstverhaal van 2024 oorspronkelijk niet voorzien. De zwangerschap van Ellinor was wel gepland. Laura moest immers een personeelstekort in de winkel hebben, zodat Jana zich gedwongen zag te helpen. De baby zou pas in februari of maart geboren worden, maar toen ik over het kerstfeest op de boerderij schreef, voelde ik dat er nog ruimte was voor wat extra kerstcliché. En zo kwam er een kerstekind ter wereld.
In het kerstverhaal van 2023 deed oorspronkelijk geen kerstman mee. Pas toen het volledige verhaal was ingeroosterd en de eerste delen online stonden, besliste ik het einde te herschrijven. En dus kwam de kerstman op bezoek en verscheen er nog een scène over the day after.
De allergrootste verrassing kreeg ik tijdens het schrijven van Rune, toen de vriendenkring plots iets deed wat ik niet has zien aankomen. Ik herinner me het bevreemdende moment waarop ik de scène uitschreef en dacht: "Mannekes; dit hadden we niet afgesproken".
Planners doen er door al het voorbereidende werk een pak langer over om effectief aan hun werk te beginnen. Eens ze begonnen zijn, kan het dan weer erg snel gaan.
De schipper (pantser)
De schipper is het tegenovergestelde van de planner. Dit type schrijver begint te schrijven, zonder te weten waar het verhaal naartoe gaat. De personages en gebeurtenissen ontwikkelen zich al schrijvend. Het voordeel is dat de schrijver sneller aan het werk kan en het verhaal tastbaarder wordt. Mogelijke nadelen? Het overzicht kwijt raken en onmogelijke plotwendingen, om er enkele te noemen.
De plipper
De plipper bewandelt, zoals ik hoger al schreef, de gulden middenweg. Plippers hebben vaag een idee van de bestemming, maar geen strikt uitgestippelde route. Er is ruimte om af te wijken van het oorspronkelijke plan, zonder volledig stuurloos te zijn. De type schrijver combineert planning en spontaniteit op een manier die voor haar of hem het beste werkt. De ene zal meer richting planner neigen, de andere richting schipper.
Uitdagingen en structuur
Wie mij volgt op sociale media, weet dat ik onlangs meedeed aan een write along, waarbij je enkele dagen na elkaar prompts krijgt die uiteindelijk één verhaal vormen. Of dat zouden moeten doen. Schrijven zonder te weten welke plotwendingen je nog te wachten staan, staat lijnrecht tegenover mijn plotter-natuur en is dus een behoorlijke uitdaging. (Mocht je zelf zin krijgen om je eens aan zo'n avontuur te wagen: deze zomer organiseert Prompt! een nieuwe write along met als titel "onder de radar". Je kunt nu al inschrijven via deze link.)
Je zou misschien denken dat schippers sneller vastlopen tijdens het schrijven dan planners, maar eigenlijk heeft dat niet zozeer te maken met het type schrijver dat iemand is. De oorzaak is meestal te vinden in de verhaalstructuur, die rommelig is of niet eens bestaat. Daar kom ik later nog op terug.
En jij? Welk type schrijver ben jij? Ben je een planner, een schipper of een plipper? Laat het me weten in de reacties!
Over planners, schippers en plippers